Zbiory Przyrodnicze są jednostką na Wydziale Biologii UAM w Poznaniu o charakterze muzelno-naukowym, unikatową w skali kraju. Utworzone w 2004 r. gromadzą, zabezpieczają, katalogują i udostępniają przyrodnicze kolekcje naukowe majace status dziedzictwa ogólnoświatowego.

Powierzchnia Zbiorów Przyrodniczych obejmuje 7 pomieszczeń magazynowych i 10 pracowni przeznaczonych do opracowywania poszczególnych kolekcji, jak równiez do prac nad konserwacją i zabezpieczaniem zbiorów. Łącznie stanowi to ponad 600 m2. Pomieszczenia są zabezpieczone przed inwazją szkodników poprzez siatki w oknach, specjalne śluzy, drzwi ognio- i owadoodporne. Każdy magazyn wyposażony został w czujniki przeciwpożarowe i przeciwzalewowe. W magazynach obniżona jest temperatura i wilgotność. Wszystkie wloty powietrza zaopatrzono w specjalne filtry zapobiegające osadzaniu się kurzu i ograniczające możliwość przedostania się szkodników. Zbiory poddawane są regularnemu przemrażaniu.

Na ukończeniu znajduje się komputerowa baza danych umożliwiająca szybkie przeglądanie zasobów (wprowadzono do bazy AMUNATCOLL ponad 2 miliony rekordów). Powszechne udostępnienie danych zawartych w bazie przewiduje sie w IV kwartale 2021 roku.

Opiekę nad poszczególnymi kolekcjami sprawują kustosze kolekcji. Są to specjaliści zajmujący się naukowo daną grupą organizmów (roslin, grzybów, zwierząt) - wszyscy co najmniej ze stopniem doktora. Do ich pomocy pozosostaje 5 pracowników technicznych na stałych etatach (w wymiarze pełnym lub pół etatu) zajmujących się zabezpieczaniem i udostępnianiem kolekcji. W razie potrzeby pracę nad poszczególnymi kolekcjami wykonują pracownicy Wydziału Biologii zatrudnieni w innych jednostkach (zakładach), będący specjalistami od danej grupy organizmów. Dużą pomocą w należytym utrzymaniu kolekcji i pozyskiwaniu nowych materiałow są studenci odbywający praktyki studenckie w Zbiorach Przyrodniczych oraz licencjusze i magistranci, którzy w oparciu o zgromadzone kolekcje wykonują prace dyplomowe.

Na bazie materiałów zgromadzonych w Zbiorach Przyrodniczych przygotowywyane są rozprawy doktorskie i osiągnięcia habilitacyjne. W oparciu o nie realizowane są również niektóre projekty badawcze.

Pracownicy i współporacownicy wydziałowi Zbiorów Przyrodniczych to wysokiej klasy taksonomowie, służący wiedzą w tym zakresie odnośnie danej grupy, którą zajmują się naukowo, wspartą zbiorami porównawczymi, które mają do dyspozycji. Występują w roli ekspertów, konsultantów, zapraszani są jako wykonawcy do różnego rodzaju projektów badawczych. Biorą także udział w działaniach promujących nauki biologiczne i szeroko pojmowanej edukacji przyrodniczej społeczeństwa.

Zbiory Przyrodnicze prowadzą szeroką współpracę i wymianę naukową w kraju i zagranicą. Zarówno materiały zielnikowe, jak i zbiory faunistyczne udostępniane są wszystkim zainteresowanym. O skali tej współpracy i liczbie osób korzystających zarówno z kolekcji jak i doświadczdczenia pracowników świadczy najlepiej liczba publikacji i liczba współautorów z innych ośrodków (również zgranicznych) (Wykaz publikacji w załączeniu).

Zbiory Przyrodnicze współpracują również z przyrodnikami-amatorami służąc im pomocą merytoryczną, techniczną i literaturą przy opracowywyaniu niektórych taksonów, a tworzone przez nich w ten spsób profesjonalne kolekcje trafiają następnie do Zbiorów powiększając w sposób istotny ich zasoby muzealne. W razie potrzeby, w oparciu o nasze doświadczenie i sprzęt ratujemy także kolekcje amatorów przed szkodnikami, a tym samym przed zniszczeniem - odkażając je i zabezpieczając.

Współpracujemy z Reginalnymi Dyrekcjami Ochrony Środowiska, Wojewódzkimi Inspektoratami Środowiska i dyrekcjami parków narodowych i krajobrazowych. Wykonujemy róznego typu ekspertyzy i udostępniamy interesujące te instytucje dane o zasobach przyrodniczych zgromadzone w Zbiorach. Przykładowo posłużyły one do przygotowania rozdziałów poświęconych wybranym grupom bezkręgowców Ojcowskiego, Świętokrzyskiego i Karkonoskiego Parku Narodowego. Z kolei wieloletnie badania nad zasobami ślimaka winniczka (Helix pomatia) w Polsce dały Regionalnym Konserwatorom Przyrody pięciu województw naukowe podstawy do corocznego ustalania limitu odłowów tego ślimaka.

Po przejęciu w 2005 r. (umowa pomiędzy PAN a UAM) ocalałych zbiorów dawnego Muzeum Przyrodniczego w Poznaniu jednostka stała się kontynuatorem ponad 160-letnich tradycji muzealnictwa przyrodniczego w Wielkopolsce. Zbiory Przyrodnicze spełniają wszystkie normy zabezpieczeń kolekcji i są aktualnie pod tym wzgledem najnowocześniejszą jednostką tego typu w Polsce. Do chwili obecnej w ramach projektu "AMUNATCOLL Zbiory przyrodnicze UAM w internecie: digitalizacja i udostępnianie zasobu danych przyrodniczych Wydziału Biologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu" skatalogowano i przygotowano do publicznego udostępnienia ponad 2 miliony zgromadzonych okazów, wielokrotnie więcej znajduje się ich w materiałach dotąd nieopracowanych, które stanowią bazę materiałową do przyszłych badań prowadzonych na Wydziale Biologii UAM w Pozanniu i innych ośrodkach naukowych w kraju i zagranicą z zakresu taksonomii, ekologii, biologii i zoogeografii wybranych grup zwierząt. Okazy te są również wykorzytywane do badań molekularnych. Kolekcje naukowe tworzone przez pracowników Wydziału Biologii w trakcie jego ponad 100 letniej historii, zdeponowane aktualnie w Zbiorach Przyrodniczych, są w wielu przypadkach unikatowe nie tylko w skali kraju, ale także Europy i świata.

1. Kolekcja roślin tropikalnych prof. Stanisława Lisowskiego - liczący ponad 150 tys. arkuszy zielnik zbierany przez 14 lat pobytu prof. Lisowskliego w Afryce Centralnej, jest aktualnie jedną z trzech największych kolekcji tego typu w Europie. Obejmuje ona 2048 rodzajów i 8064 gatunki roślin tropikalnych, głównie z państw Afryki Równikowej. W zbiorze znajdują się okazy typowe gatunków opisanych przez prof. Lisowskiego i jego uczniów. Znaczna część kolekcji jest jednak nadal nieopracowana taksonomicznie i prawdopodobnie zawiera gatunki nowe dla wiedzy. Uzupełniona zbiorami z Australii i Papui Nowej Gwinei nie ma sobie równych w kraju.
2. Kolekcja prób glebowych - jedyna w Polsce, jedna z nielicznych na świecie, obejmuje ponad 24 tys. prób zbieranych w różnych typach środowisk na terenie Polski oraz ponad 10 tysięcy prób zbieranych podczas wypraw naukowych na innych kontynentach. Opracowana w niewielkim stopniu, stanowi cenne źródło pozyskania materiałów do badań taksonomicznych (opisy nowych gatunków), zoogeograficznych (analiza rozmieszczenia gatunków), ekologicznych (preferencje siedliskowe) i fenologicznych nad różnymi grupami bezkręgowców. W kolekcji znajdują się próby pochodzące z miejsc trudno dostępnych jak i już nie istniejących (dna obecnych zbiorników wodnych, tereny zurbanizowane). Na bazie tych prób powstało dotąd ponad 5000 publikacji naukowych (głównie akarologicznych). Opisano z nich tysiące nowych dla wiedzy gatunków, a kolejne są nadal opisywane.
3. Materiały typowe - holotypy i paratypy stanowią najcenniejszą część przechowywanych zbiorów. Jak już wspomniano wcześniej na bazie zgromadzonych kolekcji opisano wiele gatunków nowych dla nauki. Znaczna część w postaci materiałow wzorcowych przechowywyan jest w Zbiorach Przyrodniczych i udostępniana naukowcom z całego świata. Najwięcej, bo ponad 1000 typów reprezentowanych jest przez różne grupy roztoczy (Acari). W Zbiorach Przyrodniczych zgromadzo również typy innych grup bezkręgowców: ślimaków, owadów minujących, jętek i niesporczaków. Liczba paratypów przewyższa znacznie liczbę holotypów.
4. Kolekcja mięczaków - obejmuje zbiory prof. J. Urbańskiego, prof. J. Rafalskiego, prof. E. Koralewskiej-Batury, księdza J. Kaczmarka, zbiory pracowników Zakładu Zoologii Ogólnej. Skatalogowano >250 tys. okazów (głównie ślimaków i małży). Okazy pochodzą z różnych kontynentów. Jest to jedna z największych kolekcji malakologicznych w Polsce. Najcenniejszy jest zbiór świdrzyków (Clausillidae) Urbańskiego (100 tys. okazów, 285 gatunków) z różnych regionów geograficznych świata, również z terenów dawnej Polski (zbierane przed II Wojną Światową). Kolekcja obejmuje także zbiór 30 tys. muszli i zakonserwowoanych ciałek ślimaka winniczka (Helix pomatia) z całej Polski oraz dane o rozmieszczeniu 60 tys. okazów tego ślimaka w kilku województwach (wielkopolskie, lubuskie, podlaskie, dolnośląskie, kujawsko-pomorskie). Dane te są wykorzytywane do określania limitów odłowów winniczka w poszczególnych województwach przez Regionalne Dyrekcje Ochrony Środowiska.
5. Kolekcja motyli - liczy 100 tys. okazów i obejmuje kilka zbiorów. Największy to trzypokoleniowy zbiór Lewandowskich, obejmujący głównie motyle krajowe. Najcenniejszy jest zbór motyli z rodzaju Ornithoptera przekazany Zbiorom Przyrodniczym przez Jerzego Błaszczyka. Licząca ponad 300 okazów kolekcja obejmuje prawie wszystkie gatunki i podgatunki tych motyli znajdujące się na liście CITES (z pełną dokumentacją). Z uwagi na ceny jakie okazy osiągają na giełdach (i czarnym rynku) zbiór ten wart jest kilka tysięcy euro. Zgromadzona w Zbiorach Przyrodniczych kolekcja motyli ma ogromną watrość naukową i jest jedną z największych kolekcji Lepidoptera w Polsce.
6. Kolekcja chrząszczy - kolekcja tej najliczniejszej grupy bezkręgowców (skatalogowana częściowo) szacowana jest na milion okazów. Jest to materiał do dalszych badań, gdyż ogromna liczba osobników z uwagi na brak specjalistów nadal czeka na opracowanie i oznaczenie. W kolekcji znajdują się m.in. chrzaszcze saproksyliczne i chrzaszcze nekrofilne (wynik badań pracowników Wydziału). Szczególnie te ostatnie są ważne z naukowego punktu widzenia; jako zbiór porównawczy i wykorzystywane są w ekspertyzach sądowych do określania czasu i miejsca zgodnu. Cenna jest także kolekcja chrząszczy wykorzystywanych do badań zjawiska forezy, szczególnie tych pochodzących z obszaru Puszczy Białowieskiej. Stanowiły one bazę materiałową dla wielu publikacji prezentowanych na łamach prestiżowych czasopism naukowych.
7. Kolekcje chrząszczy o znaczeniu historycznym - w Zbiorach Przyrodniczych zdeponowano kolekcje chrząszczy, które obok znaczenia naukowego mają znaczenie historyczne. Jedną z takich kolekcji jest zbiór chrząszczy (i innych owadów) zebrany przez znanego polskiego pisarza i podróżnika Arkadego Fiedlera podczas jego pierwszej wyprawy do Brazylii w 1929. Zbiór ten przez długi czas uznany był za zaginiony. Drugą niezwykle cenną z historycznego punktu widzenia kolekcją jest zbiór chrzaszczy Lackschewitza z okolic Rygi zbierany w latach 1895-1903. Zbiór ten umożliwia określenie skali zmian jakie zaszły w zgrupowaniach chrząszczy w tamtym regionie po upływie ponad 100 lat.
8. Kolekcja ornitologiczna i oologiczna - to wypchane okazy blisko 300 gatunków ptaków i 400 bałwanków (w tym gatunki chronione, rzadkie, z listy CITES, naturowe i wymarłe) oraz 840 jaj różnych gatunków ptaków z całego świata. Są wśród nich okazy szczególnie trudne do zdobycia, jak kiwi nowozelandzkie czy liczne gatunki kolibrów. Kolekcja cenna z naukowego i dydaktycznego punktu widzenia. Niektóre gatunki reprezentowane są w większych seriach, co umożliwia wykorzystanie ich do badań filogentycznych technikami molekularnymi i biometrycznych.
9. Okazy z listy CITES - 150 gatunków różnych grup zwierząt (kręgowce i bezkręgowce) wpisanych na listę CITES. Ta unikatowa w skali kraju kolekcja o dużej wartości naukowej ma także istotny aspekt praktyczny jako materiał porównawczy wykorzystywany przy szkoleniu pracowników służby celnej. Nabyte przez nich doświadczenia w kontakcie z okazami muzealnymi dają lepsze rezultaty niż poznawanie gatunków wyłącznie na podstawie zdjęć, opisów czy rysunków. Kolekcja stale się wzbogaca, gdyż deponowane są (na mocy decyzji Ministerstwa Środowiska) okazy rekwirowane przez celników. W ten sposób znacząco powiększyła się kolekcja koralowców, a także pozyskaliśmy wspaniały okaz przydaczni Tridacna gigas.
10. Kolekcja błonkówek - największa w Polsce kolekcja owadów z rzędu Hymenoptera. Składają się na nią: 1. Zbiór pszczołowatych prof. Józefa Banaszaka - 15 tys. okazów (235 gatunków z 38 rodzajów) głównie z terenu Polski, ale również z innych krajów europejskich (duże serie). Kolekcja reprezentuje 98% krajowej fauny pszczół; 2. Kolekcja dr Jacka Wendzonki licząca ponad 180 tys.y okazów obejmujących różne grupy błonkówek (ze szczególnym uwzględnieniem żądłowek). Znaczna część okazów wymaga oznaczeń i może być wykorzystana w przyszłych badaniach. Okazy pochodzą z obszaru całego kraju, w znacznej części z ternów prawnie chronionych (rezerwaty przyrody i parki narodowe). 3. Okazy pszczoły miodnej zaatakowane przez roztocze Varroa przeznaczone do badań nad warozą. Zbiór liczy ponad 112 tys. martwych pszczół skorelowanych z 222 tysiącami okazów Varroa, roztocza wywołującemu wymieranie pszczół. 4. Kolekcja Hymenoptera Lewandowskich - liczący 1529 okazów zbiór żądłówek pasożytujących na motylach.
11. Zielnik roślin naczyniowych - 140 tys. arkuszy zielnikowych zawierających 2122 rodzaje i 12500 gatunków roślin naczyniowych Europy. Matriał zielnikowy może być ponownie wykorzystany w badaniach taksonomicznych, biometrycznych i filogenetycznych prowadzonych metodami molekularnymi. Jeden z zielników znajdujący się od wielu lat w obiegu międzynarodowym. Składową tego zielnika jest również bogata kolekcja nasion i fotografii skaningowych nasion, co czyni ją unikatową na skalę Polski.

Inne kolekcje: mszaki i porosty - 100 tys. okazów; grzyby - 2000 okzów; pająki - 70000 okazów; kolekcja herpetologiczna - 2000 okazów; pluskwiaki - 3000 okazów; ramienice prof. I. Dąmbskiej - 2000 okzów; pchły - 10 tys. okazów; jętki Kefermuller - 1000 okzów (typy); roztocze - 1 mln. okazów (głównie Oribatida i Uropodina) największy na świecie zbiór tych roztoczy; skórki, bałwanki i czaszki drobnych ssaków - 60000; wypluwki - 10000; zbiory paleontologiczne - 2000 skamieniałości.

Ikonografia: 100 tys. fotografii.